Trong 28 đơn vị ngân hàng thương mại, tiền gửi của các nhà băng này tại NHNN giảm tới 37% trong 9 tháng đầu năm nay, hiện chỉ còn 227.634 tỷ đồng. Trong đó, có những ngân hàng cá biệt giảm tới 82% số tiền gửi như ABBank, hay ông lớn BIDV giảm với hơn 70% so với năm ngoái.
Song song với việc giảm mạnh tiền gửi tại NHNN, các nhà băng thương mại cũng giảm lượng tiền gửi tại các tổ chức tín dụng khác, mức giảm dao động trong khoảng 10% so với năm ngoái, nhiều ngân hàng giảm hơn 1 nửa…
Động thái này có vẻ đang là nghịch lý trong bức tranh ngân hàng tại Việt Nam, dưới ảnh hưởng của Covid 19, tín dụng đang vô cùng ì ạch trong tốc độ tăng trưởng, thanh khoản của hệ thống ngân hàng vì thế sẽ dư thừa khá lớn, thể hiện qua lãi suất liên ngân hàng liên tục giảm và hiện đang đứng ở mức thấp nhất trong nhiều năm qua.
Về lý thuyết, khi thanh khoản dư thừa thì các nhà băng sẽ không có lý do giảm tiền gửi tại NHNN hay các tổ chức tín dụng khác. Tuy nhiên, đi sâu phân tích kỹ về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng điều này không quá khó hiểu.
Theo đó, chuyên gia Phú nhận định, dù thanh khoản ngân hàng đang dư thừa, song phân bổ không đều; có ngân hàng dư thừa nhiều, có ngân hàng dư thừa ít, thậm chí vẫn có ngân hàng thiếu thanh khoản. Nguyên nhân do mặc dù tín dụng toàn hệ thống chỉ tăng 6,09% trong 9 tháng đầu năm nay, song cũng có không ít nhà băng vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng tín dụng khá cao, thậm chí còn cao hơn cả tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động.
Việc tín dụng tăng cao hơn nguồn vốn lưu động sẽ làm tăng rủi ro thiếu hụt thanh khoản tạm thời của các ngân hàng do phần lớn các khoản tiền gửi của khách hàng đều có kỳ hạn ngắn, thậm chí là tiền gửi thanh toán. Rủi ro càng lớn khi mà nợ xấu đang có xu hướng gia tăng vì đại dịch COVID-19.
Thực tế cho thấy, trong 9 tháng đầu năm tình trạng nợ xấu tại các ngân hàng tăng mạnh. Chuyên gia Phú dự báo, thanh khoản của hệ thống ngân hàng sẽ ngày càng khó hơn. Các ngân hàng đang nỗ lực tối đa hóa lợi nhuận để bù đắp cho sự sụt giảm nguồn thu từ tín dụng. Với việc lãi suất tiền gửi vượt dự trữ bắt buộc vẫn được duy trì ở mức 0%, có nghĩa lượng tiền gửi vượt dự trữ bắt buộc không có tác dụng sinh lời, nên nhiều ngân hàng đã chọn cách rút bớt tiền gửi tại NHNN để chuyển vào các kênh đầu tư khác, trong đó có kênh trái phiếu.
Trong một thông tin mới đây, sau quyết định giảm trần lãi suất tiền gửi kỳ hạn dưới 6 tháng về 4%/năm của Ngân hàng Nhà nước, đã có thêm nhiều ngân hàng thương mại gia nhập làn sóng giảm lãi suất tiền gửi.
Trong biểu lãi suất huy động mới nhất, Vietcombank điều chỉnh giảm ở khá nhiều kỳ hạn. Hiện lãi suất gửi kỳ hạn 1-2 tháng còn 3,1%/năm; kỳ hạn 3 tháng còn 3,4%/năm; kỳ hạn 24 tháng còn 5,9%/năm… Các mức lãi suất này giảm tới 0,2 điểm % so với trước đó.
BIDV cũng giảm mạnh lãi suất huy động ở một số kỳ hạn, trong đó kỳ hạn 1-2 tháng giảm 0,2 điểm % xuống 3,3%/năm; giảm mạnh nhất là kỳ hạn 9 tháng về 4,2%/năm, giảm 0,3 điểm % so với trước đó…
Một "ông lớn" ngân hàng khác là Vietinbank cũng vừa hạ lãi suất huy động nhiều kỳ hạn. Theo đó, khách gửi kỳ hạn 1-2 tháng chỉ còn 3,3%/năm; kỳ hạn gửi dưới tháng 6 lãi suất cao nhất đang áp dụng cũng chỉ 3,6%/năm; trong khi các kỳ hạn từ 12 đến 36 tháng còn 5,8%/năm, các mức lãi suất này giảm 0,2 điểm % so với biểu lãi suất trước.
Không chỉ các ngân hàng thương mại nhà nước, nhiều ngân hàng cổ phần cũng nhập cuộc xu hướng hạ lãi suất đầu vào. Một số ngân hàng còn thay đổi biểu lãi suất 2 lần kể từ đầu tháng 10 đến nay.