Tại Việt Nam, từ trước đến nay, đông trùng hạ thảo vẫn luôn được coi là vị thuốc quý với nhiều công dụng chữa bệnh, được bán với giá đắt hơn vàng, loại tốt nhất có giá lên tới hàng tỷ đồng/kg. Tuy nhiên trên thị trường hiện nay, sản phẩm này đang được bán tràn lan.
Nếu truy cập vào một số đường link giới thiệu sản phẩm đông trùng hạ thảo, khách hàng có thể dễ dàng gặp những lời quảng cáo "có cánh" về công dụng của loại dược liệu này như có thể chữa bệnh gan, bệnh gout, thậm chí cả bệnh ung thư.
Các thông tin về đông trùng hạ thảo nhập khẩu và sản xuất trong nước vẫn còn nhập nhằng, niềm tin của khách hàng vào sản phẩm chưa cao do hiểu biết về sản phẩm còn mập mờ. Đây cũng là một trong những kẽ hở để các sản phẩm đông trùng hạ thảo giả, kém chất lượng len lỏi, gây khó khăn cho công tác quản lý. Vì thế người mua đông trùng hạ thảo không khác nào lạc vào mê cung mà khả năng “sập bẫy” hàng kém chất lượng là rất cao.
Theo BS Nguyễn Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam cho biết, đông trùng hạ thảo dạng nước hiện nay được làm giả rất nhiều, chúng chủ yếu từ nước cam, tinh dầu, chất tạo màu… uống vào cũng chẳng có tác dụng gì. Vấn đề đông trùng hạ thảo giả không chỉ ở các sản phẩm tinh chế mà ngay cả con thật cũng bị làm giả một các tinh vi.
Bởi đông trùng hạ thảo chỉ sinh trưởng ở những nơi cao hơn so với mặt nước biển từ 3.000 đến 5.000m, nhiệt độ thấp, nơi thiếu oxy và quanh năm phủ tuyết. Chúng thường xuất hiện trên những cao nguyên ở Tây Tạng, Trung Quốc nên rất khó phân biệt được thật giả.
Do đông trùng hạ thảo hiếm nên người ta làm giả trùng thảo bằng thân củ của địa tàm và thảo thạch rồi cắm cỏ vào, có loại được làm từ bột ngô, bột mạch, thạch cao. Một số đông trùng hạ thảo giả được sản xuất bằng cách gia công ép màng nên bên ngoài có màu trắng ngà, hình sâu non nhẵn bóng, rõ các vằn khía, mặt cắt có màu trắng nhạt. Khi cầm lên thấy nặng, không nhẹ bông như trùng thảo thật.
Ở mức độ tinh vi hơn, người ta còn làm thành cả trùng thảo nguyên con y hệt trùng thảo thật, với đủ cả thân sâu và sợi nấm mọc trên đỉnh đầu. Đặc biệt, trùng thảo còn được làm giả từ con sâu chít (sâu thân nhộng sống trong cây chít) mà người ta thường dùng để ngâm rượu nên rất khó phân biệt.
Trong khi đó, theo chia sẻ của TS. Nguyễn Thị Hường, giảng viên trường Đại học Y dược (Đại học Quốc gia Hà Nội), trong đông trùng hạ thảo tự nhiên có 2 hoạt chất là Cordycepin và Adenosine. Đây là hoạt chất có tác dụng hỗ trợ người bị tim mạch, huyết áp cao, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn... Trong tự nhiên, không có nhiều dược liệu có chứa hai thành phần này.
TS. Hường cho biết, với những sản phẩm khác nhau thì hàm lượng 2 hoạt chất này cũng khác nhau. Đông trùng hạ thảo tự nhiên có hàm lượng 2 hoạt chất cao hơn loại sấy khô. Với đông trùng hạ thảo nhập khẩu, rất khó kiểm tra, đánh giá chất lượng, bởi có thể sản phẩm đã bị rút hoạt chất quý, chỉ còn lại "rác dược liệu". Khi tới tay người tiêu dùng, nếu bằng mắt thường thật khó để biết trong sản phẩm đó có còn hàm lượng hoạt chất Cordycepin và Adenosine hay không. Đó là chưa kể, lô hàng mang đi kiểm nghiệm thì chất lượng cũng khác với lô hàng không mang đi kiểm nghiệm.
TS. Nguyễn Thị Hường thông tin thêm, với đông trùng hạ thảo nuôi cấy, hàm lượng hoạt chất Cordycepin và Adenosine còn tùy thuộc vào chủng nấm và quy trình nuôi cấy của đơn vị sản xuất. Không phải sản phẩm nào trên thị trường cũng đạt được hàm lượng này. Đặc biệt, với các sản phẩm sử dụng giống nấm không đạt tiêu chuẩn.